Een jongeman kijkt nors in de lens

Op het perron hangt een poster van G-star met een opvallende zwart-wit foto. Er is niet veel meer te zien dan een nors in de lens kijkende jongeman. De achtergrond is vrijwel egaal grijs. De mode waarvoor reclame wordt gemaakt interesseert me niet. Toch trekt het beeld mijn aandacht en ik kijk wat langer. Dan zie ik dat links onderin de naam van de fotograaf staat: Anton Corbijn.

    Die toevoeging is opmerkelijk want het komt niet zo vaak voor dat reclamefoto's ‘gesigneerd’ zijn. Zulke foto’s moeten immers effectief zijn in het promoten en positioneren van een merk. Het ego van de fotograaf is daarbij van ondergeschikt belang. Bij Corbijn ligt dat anders. Hij is zelf een sterk merk. Zijn naam en faam geven het modemerk extra glans.

    Anton Corbijn (1955) is een beroemdheid in de wereld van de pop en daarbuiten. Hij is niet alleen al decennia lang de hoffotograaf van U2 maar heeft ook tal van andere 'celebreties' gefotografeerd. Zijn carrière begon in 1972. Met de camera van zijn vader maakte hij in de Oosterpoort in Groningen foto's van een optreden van de band Solution. Hij stuurde ze naar het blad Muziek Parade, die de foto's tot zijn verbazing publiceerde. Zo begon een indrukwekkende carrière als fotograaf, grafisch ontwerper, regisseur van videoclips en ontwerper van decors voor popconcerten. En ondanks zijn immense succes komt hij in documentaires en interviews nog steeds over als dezelfde aardige en bescheiden domineeszoon uit Strijen.

Icoon

Miles Davis

Corbijn heeft foto's gemaakt die nu al tot de iconen van de fotografiegeschiedenis gerekend worden. Zo kom je zijn zwart-wit portret van Miles Davis in menig overzicht tegen. Toch ben ik niet zo'n grote fan van Corbijn. Dat is een kwestie van smaak en zegt natuurlijk niks over de kwaliteit van zijn foto's. Die moet wel goed zijn. Hoe kun anders verklaren dat hij internationaal een van de succesvolste Nederlandse fotografen is. Kijk maar even op zijn site in de rubriek ‘works’ en je ziet dat ik niet overdrijf.

    Sinds een paar jaar maakt Corbijn ook speelfilms. De eerste was Control, een film over het korte, dramatische leven van Ian Curtis, de zanger van de Engelse band Joy Division. De film kreeg in 2007 verschillende prijzen bij het festival in Cannes. Geen slechte start dus. 
    Ik heb de film twee keer gezien. De eerste keer in de bioscoop. Ik was onder de indruk van de strakke zwart-wit beelden, die perfect aansluiten bij de deprimerende omgeving waarin Curtis opgroeit, zijn eerste baantje heeft, trouwt en na een kortstondige carrière als popartiest een einde aan zijn leven maakt. Later bekeek ik de film nog eens op video. De beelden en de muziek boeiden me nog steeds. Maar het verhaal en de manier waarop dit filmisch werd verteld, bleken toch wel wat magertjes. 

Mooie plaatjes

George Clooney in actie

Kort geleden zag ik de tweede speelfilm van Corbijn: The American. In een interview vertelt Corbijn dat hij persé een totaal andere film wilde maken dan Control. Uit alles wat hem aangeboden werd koos hij voor de verfilming van de roman A Very Private Gentleman van de Engelse schrijver Martin Booth. Het is inderdaad een heel wat anders geworden: een 'hardboiled' gangsterfilm, in prachtige kleuren gedraaid in een pittoresk bergdorp in Italië met oogverblindend mooie dames en George Clooney als introverte moordenaar.

    Net als in Control zijn de beelden perfect. Maar het voortreffelijke camerawerk kan niet verhullen dat het verhaal volkomen flut is. Mooie plaatjes, sterk acteerwerk, blote billen en borsten, een sensationele achtervolging, een innemende dorpspastoor en spattend bloed, het helpt allemaal geen zier. De film raakt geen enkele snaar. De plot is zelfs voor dit genre te onbeduidend en te ongeloofwaardig. De slotscène is ronduit tenenkrommend. The American is een irritante kitschfilm. En dat is geen kwestie van smaak. 

Ik hoop dat Corbijn de kans krijgt nog een derde speelfilm te maken. Maar dan wel met een goed scenario graag. Want het is een aardige man en een goeie fotograaf.

Parijs, mei 2010 (foto Sietse Postma)

De ware aard van het kapitalisme

Fotofestival Noorderlicht presenteert elk jaar een internationale keur aan documentaire fotografie. Dit jaar in Leeuwarden. In het Fries Museum ben ik uren zoet met het bekijken van de expositie Land, Country Life in the Urban Age. Deze tentoonstelling omvat tientallen series over uiteenlopende onderwerpen, gemaakt door fotografen uit alle delen van de wereld. Alle reportages hebben te maken met het leven op het platteland in een tijd van urbanisatie. Dus trekt er een hoop ellende aan me voorbij. Maar ik zie ook schoonheid. Want deze fotografen verstaan hun vak.
     Neem de serie Deadly Mist van Benoit Aquin uit 2005. Deze Canadese fotograaf maakte een serie over de gevolgen van het misdadige gebruik van pesticiden door de Amerikaanse bananen- en ananasproducenten Dole en Del Monte in Nicaragua. Ik zie foto's van straatarme, zieke mensen en zwaar gehandicapte kinderen. Prachtig gefotografeerd en gepresenteerd in klassiek zwartwit. De beelden raken me. Tenminste, zolang ze op mijn netvlies branden. Een paar minuten later ben ik ze al weer vergeten. Want ernaast hangt nog zo'n mooie serie. En daarnaast nog een. En nog een …
     Benoit Aquin legt de ware aard van het kapitalisme bloot: een dodelijke mix van winstbejag, arrogantie en onverschilligheid. En dat doet hij goed. Zijn foto's zijn veelzeggend en mooi. Dat laatste versterkt hun impact. De vraag is alleen of ze enig effect hebben. Als ik dit stukje niet geschreven zou hebben of als ik een andere serie als voorbeeld had gekozen, dan zou ik morgen in de supermarkt zonder nadenken een blikje ananas op sap van Del Monte in m'n karretje hebben gemikt. Zijn reportage zou ik allang weer vergeten zijn.

Uit de serie Deadly Mist van Benoit Aquin (2005)

Journalistiek
In nummer 7-2010 van P/f, dat gewijd is aan documentaire fotografie, signaleert hoofdredacteur Edie Peters in een artikel over Noorderlicht en Photo Breda dat er veel wordt geklaagd over de gebrekkige aandacht voor documentaire fotografie in de reguliere media, terwijl de ruimte in musea en festivals groter lijkt dan ooit. 'Festivals nemen een journalistieke plicht op zich,' stelt hij vast. Ik krijg niet de indruk dat hij dit een kwalijke ontwikkeling vindt.
     Ik denk daar anders over. Elke keer als ik maatschappijkritische documentaire fotografie tegenkom in een museum of galerie bekruipt me het gevoel dat er iets niet in de haak is. Eigenlijk vind ik het pervers om te jubelen over de schoonheid van foto's en tegelijkertijd immuun te blijven voor hun maatschappelijke relevantie. Het gaat bij deze foto's in de eerste plaats om de alarmerende inhoud, de schreeuw om aandacht, de oproep tot actie en niet om hun esthetische kwaliteit. Dat is een nuttige, toegevoegde waarde.
     Zulke foto's moeten gepubliceerd worden in kranten en tijdschriften of op billboards in winkelcentra. Vlakbij een supermarkt bijvoorbeeld. Fotofestivals kunnen geen journalistieke functie hebben. Die zijn er voor het genoegen van liefhebbers van fotografie en tot meerdere glorie van fotografen en curatoren.

Goede bedoelingen
In een toelichting bij de expositie in het Fries Museum lees ik: 'Terwijl de jongeren naar de stad trekken - vaak veroordeeld tot een leven in sloppenwijken - blijven de ouderen onbegrepen achter, op land dat generaties lang is bebouwd, bewoond en bejaagd, en dat tradities en verhalen heeft gevoed. Ver van ons bed? Zeker niet. We hebben er met ons consumptiegedrag en onze culturele expansie mede de hand in.'
     Ik twijfel niet aan de oprechtheid van Benoit Aquin en ook niet aan de goede bedoelingen van de curatoren van Noorderlicht. Maar ik vrees dat exposities als Land, Country Life in the Urban Age geen enkele invloed hebben op 'ons consumptiegedrag en onze culturele expansie'. Laat staan dat Del Monte en Dole naar aanleiding deze expositie tot inkeer komen en de slachtoffers van hun wanbeleid schadeloos stellen. Daar is meer voor nodig dan mooi ingelijste foto's in een museale omgeving.

foto Sietse Postma (Winterthur, 2009)