Schoonheid, fotografie en kunstgebitten

Onlangs ging in het Foam een expositie van Alexander Gronsky van start. Deze in 1980 in Letland geboren fotograaf woont tegenwoordig in Moskou. Hoewel hij nog maar betrekkelijk kort als fotograaf actief is, heeft hij al een reeks internationale prijzen in de wacht gesleept. Dit jaar kwam daar de Foam Paul Huf Award bij. Vandaar deze expositie. Hij kreeg de prijs voor de foto's die hij de afgelopen drie jaar maakte van het Russische (stads)landschap.

Het openingswoord werd uitgesproken door Hubert Smeets, historicus en oud-correspondent voor NRC-Handelsblad in de Sojvet-Unie en Rusland. Smeets had een vlot en geestig verhaal, doorspekt met Russische kreten. Hij had alleen de pech dat de foto waar hij zijn betoog aan op had gehangen, geen deel uitmaakt van de expositie. Hij loste dat op door wat printjes van de desbetreffende foto uit te delen.

foto Alexander Gronsky, uit de serie Less than one

 Dat Smeets juist voor deze foto uit de serie Less than one had gekozen, is natuurlijk niet toevallig. De desolate omgeving en de tekst op het armoedige gebouw, die Smeets vertaalde met 'kunstgebittenbedrijf', waren voor hem aanleiding een betoog te houden over de overgangsperiode waarin Rusland zich na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie nog steeds bevindt. Volgens Smeets was Gronsky als betrekkelijke buitenstaander de aangewezen fotograaf om te laten zien hoe die Sojvet-periode ook nu nog een stempel zet op het leven in het huidige Rusland.

Hubert Smeets plaatste de foto's van Gronsky in een sociaal-historische context. Als historicus, journalist en Rusland-kenner is dat zijn goed recht. Maar volgens mij sloeg hij daarmee de plank volledig mis. Alexander Gronsky is geen documentaire fotograaf, niet iemand die door middel van foto's zijn visie geeft op het moderne Rusland en de problematische relatie met het Sovjet-verleden. De prachtige foto's van Gronsky zijn niet registrerend maar evocatief.

Doods en verlaten
In het Foam is werk te zien uit twee series: Less than one en The edge. De eerste bestaat uit foto's gemaakt in gebieden waar de bevolkingsdichtheid minder dan één persoon per vierkante kilometer is. Op de foto's komen dan ook nauwelijks mensen voor, zelfs niet in de stedelijke gebieden waar Gronsky fotografeerde. De betonnen flatgebouwen doen net zo doods en verlaten aan als de besneeuwde landschappen en havens waar het leven stil lijkt te staan. Hier en daar zijn wat nietige figuurtjes te zien, die de immense leegte die hen omringt alleen maar nog indringender maken.

Voor de serie Less than one reisde Gronsky duizenden kilometers door Rusland. In een interview in Foam Magazine #20 vertelt Gronsky dat hij eens drie dagen onder weg was geweest naar een plaats in het oosten van Rusland om vervolgens thuis te komen met een foto van een besneeuwde weg. Daarop besloot hij zich voor zijn volgende project te concentreren op een wat gemakkelijker te bereiken regio die even gewoon en saai is, namelijk de buitenwijken van Moskou.

Dat volgende project werd The edge. Alle foto's in deze serie zijn gemaakt in de sneeuw en bij een bedekte hemel. Grote delen van de beelden zijn zo wit als het papier waarop de foto's zijn geprint. Het zijn zorgvuldig gecomponeerde constructies van vlakken en ritmes. Troosteloze betonnen flatgebouwen zijn getransformeerd tot ijle structuren. De sneeuwwitte wereld is zorgvuldig gedecoreerd met mensjes en dieren.

Alexander Gronsky laat met dit werk zien dat fotografie een medium is waarmee veel meer kan dan een sociale realiteit documenteren en analyseren. Foto's kunnen het leven lichter maken. Schoonheid als troost voor alledaagse lelijkheid en existentiële leegte.

foto Alexander Gronsky, uit de serie The edge