Fotografie was nog nooit zo goedkoop

Dankzij de digitale revolutie hoeft fotografie vandaag de dag geen dure bezigheid te zijn. Eigenlijk heb je niet veel meer nodig dan een digitaal cameraatje, een computer met een eenvoudig beeldbewerkingsprogramma en een internetverbinding. Niets staat je dan nog in de weg om de mooiste foto's te maken en ze via het net aan de hele wereld te laten zien. Fotografie is nog nooit zo makkelijk geweest. En zo goedkoop!

     Het gevolg laat zich raden: iedereen fotografeert zich suf. Een niet onaanzienlijk deel van al die foto's die worden gemaakt, komt op internet terecht. Op flickr.com worden onder het motto 'Share your photo's. Watch the world' elke minuut vijf- à zesduizend foto's en video's gepost. Met zo'n immens reservoir aan beeldmateriaal heb je zelfs geen camera meer nodig. Elke foto die je kunt verzinnen, vind je op internet. Klik! Fotograferen met de muis.

Foto's van de straat

Joachim Schmid,
Bilder von der Strasse

Het is in kunstkringen al een tijdje populair om met 'gevonden' beeldmateriaal te werken. De Duitse fotograaf Joachim Schmid is er wereldberoemd mee geworden. Zijn project Bilder von der Strasse loopt al sinds 1982. In Nederland publiceert KesselsKramer sinds 2001 het magazine Useful Photography. Het als boekwerk uitgevoerde periodiek staat vol zorgvuldig geselecteerde en gepresenteerde 'gevonden' foto's. Aanvankelijk werd er voor dit soort publicaties driftig geknipt uit kranten, tijdschriften, catalogi etc. Tegenwoordig is internet de onuitputtelijke bron.

     Wie als kunstenaar aan de slag gaat met 'gevonden' materiaal, kan het verwijt krijgen plagiaat te plegen of niet origineel te zijn. Dat overkwam ook Dada-kunstenaar Marcel Duchamp toen hij in 1917 (!) een porseleinen urinoir inleverde voor een expositie. De selectiecommissie oordeelde dat de pisbak, ondanks de signatuur 'R. Mutt 1917' en het feit dat het ding op zijn kant lag, plagiaat was. Het was gewoon een 'plain piece of plumbing', vond men.

     Duchamp antwoordde: "Whether Mr. Mutt with his own hands made the fountain or not, has no importance. He CHOOSE it. He took an ordinary article of life, placed it so that its useful significance disappeared under the new title and point of view – created a new thought for that object. As for plumbing, that is absurd." Voor Marcel Duchamp heeft het ambachtelijke in de kunst afgedaan. Voor hem gaat het in de kunst niet langer om het maken maar om het kiezen en om het creëren van een nieuwe visie. Het accent verschuift van materieel naar conceptueel.

Geniaal

Het is grappig om te zien dat zich bijna honderd jaar later in de fotografie iets vergelijkbaars voordoet. Sommige fotografen maken zelf geen foto's meer. Zij maken dankbaar gebruik van de mega-grote beeldbank die dankzij een anonieme massa kiekjesmakers en broodfotografen op internet beschikbaar is. Hieruit kiezen zij de foto's die zij nodig hebben voor het verbeelden van hun idee, van het concept. Dat die foto's technisch en/of esthetisch doorgaans verre van perfect zijn, is geen probleem. Het gaat om het concept, niet om de foto.

     Het is een nieuwe vorm van fotokunst, die om een andere benadering vraagt dan de fotografie die we doorgaans in (foto)musea tegenkomen. Tot nu toe was de visuele kwaliteit van het beeld minstens zo belangrijk als de achterliggende thematiek. Gebruik van licht en kleur, kader en compositie, de kwaliteit van de afdruk en de presentatie, allemaal factoren die bepalend waren voor de impact van en de waardering voor de foto.

     In de nieuwe fotokunst is esthetiek van ondergeschikt belang. We moeten het doen met lelijke plaatjes als illustratie van een concept. En nu maar hopen dat het concept geniaal is. Dan valt er tenminste nog iets te genieten.