Digitaal bedrog ligt steeds op de loer

Het Amsterdams Centrum voor Fotografie (ACF) organiseert twee keer per jaar cursussen voor (amateur)fotografen. De workshops en masterclasses worden gegeven door professionele fotografen. Ik pik er al jaren af en toe een graantje mee. Onlangs verscheen het programma voor het komend najaar op de site.

M’n oog viel direct op de workshop Overtref jezelf!, verzorgd door Cleo Campert. Deze fotografe zette zichzelf in 2002 op de kaart met het boek Uit, waarin ze een beeld geeft van het uitbundige uitgaansleven in de jaren 90. Een paar jaar later zat ik bij het ACF naast haar bij een workshop van Charlotte Dumas. Ze zei toen iets aardigs over een boekje met foto’s van een Grieks eiland dat ik had gemaakt. Van een nadere kennismaking kwam het helaas niet want ze haakte vrij snel af; ik geloof dat ze iets had gebroken. Maar als een aardige fotografe spontaan iets liefs zegt over m’n foto’s, ben ik voor eeuwig haar fan.

Droom

Als ik de aankondiging van haar workshop zie, gloort er even hoop op een hernieuwd contact. Die droom vervliegt echter snel als ik begin te lezen: “Het lijkt zo vanzelfsprekend dat fotografen overal op af stappen en zich nergens door uit het veld laten slaan. Maar zo worden de meeste fotografen niet geboren, dat is een vaardigheid die je kunt oefenen en je eigen kunt maken. In deze workshop zul je die confrontatie aan moeten gaan.”

Nu ben ik inderdaad niet geboren als een fotograaf die overal onvervaard op afstapt. In tegendeel. Wat dat betreft zou de workshop voor mij geen kwaad kunnen. Maar een cursus vol confrontaties en uitdagingen spreekt me niet erg aan. Veel te veel stress voor iemand die voor z’n plezier fotografeert. Toch bekijk ik nog even de foto’s die het ACF bij de aankondiging van de workshop heeft geplaatst, uiteraard gemaakt door Cleo Campert.

Op de eerste foto ligt een fotografe languit voor een podium waarop een paar mensen met elkaar in gesprek zijn. Op de volgende knielt ze in een volle aula vlak voor het katheder om de spreker van dichtbij te fotograferen. De derde foto is genomen tijdens een dodenherdenking op de Dam in Amsterdam. De fotografe zit nu wat ongemakkelijk op de keitjes, vlak voor het monument, terwijl op de achtergrond koningin en prins de trappen bestijgen voor de kranslegging. 

beeld Cleo Campert (uit de serie 'Picture me')

Wartaal

Bij de derde foto zie ik het pas: de fotografe heeft helemaal geen camera. Met haar handen voor haar gezicht dóet ze alsof ze een foto maakt. Niet alleen de camera is nep, de foto’s zijn dat ook. Het zijn montages. Als ik doorklik naar de website van Cleo Campert zie ik dat het beelden zijn uit de serie Picture me. Er staat bij: “Campert verbeeldt (in deze serie) haar zoektocht, het inspiratieproces, de ambitie en het kunstenaarschap in de gebieden van de kunsten, de wetenschap, de fotografie, de handel etc. Het gaat over de rol en het bewust zijn als fotograaf/kunstenaar; hoe verhoudt zij zich tot deze werelden. Het werk valt samen met de zoektocht.”

Zulke warrige teksten maken me altijd een beetje kregelig, zelfs als ze geschreven zijn door een vrouw die zich ooit lovend uitgelaten heeft over mijn foto’s. Maar de beelden vind ik nog irritanter. Op de site van het ACF worden ze gepresenteerd als gewone foto’s en de kijker moet er zelf maar achter komen dat ze nep zijn, dat de beelden niet gemaakt zijn met een fotocamera maar met een computer. En natuurlijk stink ik er in eerste instantie weer in.

beeld Alain Delorme (uit de serie 'Totems')

Dat overkwam me eerder bij het zien van de serie Totems van Alain Delorme in de GUP van juli 2011. Met verbazing bekeek ik de vernuftige stapels goederen die Chinese kooplui op hun fietsen en karren vervoeren. ‘Hoe is het mogelijk’, dacht ik. In april van dit jaar besteedde de Volkskrant aandacht aan dezelfde serie. Toen las ik dat Delorme de foto’s in paar weken in Shanghai had gemaakt en daarna nog een half jaar aan het photoshoppen was geweest om de stapels stoelen, dozen, kunstbloemen en wat dies mee zij tot onwaarschijnlijke proporties op te blazen. 

beeld Lucie & Simon (uit de serie 'Silent world')

Naïef

Ik voelde me in de maling genomen en schaamde me een beetje voor mijn naïviteit. Natuurlijk was dit nep. Dat ik dat niet meteen had gezien. Alleen al de veel te cleane straten en de netjes op hun plek gezette voorbijgangers hadden m’n argwaan moeten wekken.

Onlangs publiceerde de Volkskrant ook een paar ‘foto’s’ van het Frans-Duitse koppel Lucie en Simon. Blikvanger was een enorme foto van het Place de la Concorde in Parijs. Op het immense plein loopt slechts één persoon, zo te zien een oudere vrouw. Maar nu trapte ik er niet in. Ik weet nu dat foto’s niet meer te vertrouwen zijn, ook al zien ze er nog zo echt uit en staan ze in een respectabele krant.

Vroeger moest je foto’s van politici uit Oostbloklanden en andere dictaturen met een korreltje zout nemen. Tegenwoordig moet je bij zowat elke foto op je hoede zijn. Digitaal bedrog ligt steeds op de loer. De fotografie heeft haar onschuld verloren. 

'Ville déserte' (foto Sietse Postma 2012)