Deze opmerkelijke tekst lees ik in het boek waarin bezoekers van de hoofdexpositie van Fotofestival Noorderlicht in de Groninger Aa-kerk hun reacties kwijt kunnen. De oproep is niet ondertekend. Ik neem aan dat de tekst slaat op het onderdeel 'Point of No Return' in het hart van de kerk. Daar is te zien wat er gebeurde nadat Israël in december 2008 de Gazastrook binnenviel. De foto's zijn gemaakt door elf Palestijnse nieuwsfotografen. Er zijn gruwelijke beelden bij.
'Point of No Return' is samengesteld door Magnum-fotograaf en -voorzitter Stuart Franklin. Het essay dat hij als toelichting bij zijn selectie schreef, heeft de organisatie onder druk van Associated Press van de expositie en uit de catalogus moeten verwijderen. Volgens AP was afgesproken dat de foto’s voor zichzelf zouden spreken en dat ze niet zouden worden gebruikt om een politiek standpunt te ondersteunen. Toevoeging van de tekst van Franklin zou volgens AP in strijd zijn met deze afspraak. De organisatie van Noorderlicht is uit angst voor juridische en financiële gevolgen gezwicht voor de eis van Associated Press. (Meer info over deze affaire vind je hier.)
Scholieren
De expositie in de Aa-kerk wordt de ochtend dat ik er ben massaal bezocht door leerlingen van scholen voor voortgezet onderwijs. De jongsten zitten en liggen op de grond terwijl ze hun opdrachten maken en overleggen in groepjes welke foto ze zullen kiezen om te fotograferen en in hun verslag op te nemen. De oudere leerlingen, die de excursie maken in het kader van het vak Culturele Kunstzinnige Vorming (CKV), krijgen een rondleiding. Veel leerlingen bekijken de foto's vooral via het schermpje van hun mobiele telefoon of camera. Kennelijk moeten ook zij hun verslag illustreren met foto's van de expositie. Voor de zekerheid fotograferen ze dus bijna elke foto die ze tegen komen.
Voordat de leerlingen het koor binnengaan waar de Palestijnse foto's te zien zijn, waarschuwt de rondleidster dat er afschuwelijke beelden te zien zijn. Wie denkt daar niet tegen te kunnen, kan beter even buiten wachten. Niemand laat zich afschrikken. De foto's worden intensief bekeken. Leerlingen wijzen elkaar op de verschrikkelijke beelden van in het puin beklemde dode kinderen, van zwaar verminkte, bloedende slachtoffers, van complete gezinnen die dood uit hun huis zijn gehaald.
'Kijk maar goed! Want als je dit niet wilt zien ben je mededader.'
Kun je het bekijken van foto's opvatten als een morele daad? Ben je, als je niet wilt kijken medeverantwoordelijk voor het leed dat is afgebeeld? Volgens mij niet. Verantwoordelijk zijn degenen die granaten en raketten afschieten, officieren en generaals die de bevelen geven, politici die het leger inzetten, westerse en Arabische leiders die geen besluiten durven te nemen, burgers die zulke leiders in het zadel helpen en ondanks alles blijven steunen. Niet degene die in de Aa-kerk letterlijk de ogen sluit voor de gevolgen, omdat hij het leed niet aan kan zien.
 |
| Foto Abid Katib |
Vlak naast de Aa-kerk is een grote supermarkt. Ik kom er langs op weg naar een andere locatie van Noorderlicht. Voor de winkel staan mensen in groene T-shirts. Ze delen pamfletten uit waarin opgeroepen wordt Israëlische producten te boycotten. Het zal niet toevallig zijn dat hun actie samenvalt met de expositie 'Point of No Return' in de kerk ernaast. Op deze manier worden de foto's die Stuart Franklin selecteerde toch nog gebruikt voor politieke doeleinden.
In een vorig stuk op dit blog had ik het over de macht en onmacht van de fotografie. De expositie 'Point of No Return' laat zien dat fotografie een machtig medium kàn zijn. De expositie zet (jonge) mensen aan het denken over de wereld waarin zij leven, legt machtsverhoudingen binnen de media bloot, stelt de vanzelfsprekendheid van de vrijheid van meningsuiting ter discussie en inspireert mensen om actie te voeren.
Volgens mij is in het Israëlisch-Palestijnse conflict het 'point of no return' al lang en breed gepasseerd. Omkijken heeft geen zin meer. De oplossing ligt in de toekomst. Na een halve eeuw strijd moet er eindelijk eens vrede komen. De foto's in de Aa-kerk laten zien hoe nodig dat is. Ze liegen niet, ook al laten ze maar een deel van de ellendige waarheid zien.
 |
| Foto Sietse Postma (2009) |
Geen opmerkingen:
Een reactie posten