Niks renaissance van de fotojournalistiek

De aankondiging van de expositie Antiphotojournalism in het Foam maakte me nieuwsgierig. "Net nu het bon ton is geworden om te roepen dat de fotojournalistiek dood is doen recente gebeurtenissen vermoeden dat er iets heel anders gaande is. De fotojournalistiek beleeft eerder een opmerkelijke en uiterst onverwachte renaissance. Nieuwe werkwijzen, strategieën, perspectieven, technieken en spelers zorgen voor radicale veranderingen binnen de fotojournalistieke praktijk. Deze nieuwe ontwikkelingen worden nu op een prikkelende manier in kaart gebracht met de groepstentoonstelling Antiphotojournalism." Dat wilde ik zien.

Na zo'n aankondiging verwachtte ik een actuele expositie, met lijnen naar de toekomst. Maar dat valt tegen. Wat ik in het Foam zie, zijn voornamelijk projecten die de afgelopen decennia zijn gerealiseerd. De bijdrage van Paul Fusco over de dood van Robert F. Kennedy is zelfs uit 1968! Ook het werk dat Susan Meiselas in de jaren negentig over de Koerden maakte, past niet bepaald in de categorie 'nieuwe strategieën en spelers'.

Spaans

De expositie is geproduceerd door La Virreina Centre de la Imatge, een cultureel instituut in Barcelona, Ik krijg de indruk dat het Foam de tentoonstelling klakkeloos heeft overgenomen, inclusief Engelstalige teksten en Spaanse ondertitels. De enige Nederlandse deelnemer is Kadir van Lohuizen met de serie Diamond Matters uit 2005. In deze serie volgt Van Lohuizen de route die diamanten afleggen van de Afrikaanse modder tot de decadente Londense jet set. Hij toont aan dat de diamanthandel bepaald geen 'fair trade' is.

Een vijftigtal foto's uit deze serie is tamelijk liefdeloos tegen de wand geplakt. Ze hangen in lange stroken onder elkaar. Het verhaal begint linksboven, vlak onder het plafond en eindigt rechtsonder op ooghoogte. Het is bijna ondoenlijk om de beelden stuk voor stuk de aandacht te geven die ze verdienen. De makers van deze expositie blijken sowieso graag wandvullend bezig te zijn. Heel decoratief allemaal. Maar een ramp voor de kijker. Een dieptepunt vind ik de zalen die behangen zijn met printjes uit het door Ariella Azoulay samengestelde 'archief' over zestig jaar Israëlische bezetting van de West Bank en de Gaza-strook. Wat moet ik met zo'n massa fotootjes en onleesbare teksten?

De serie Diamond Matters is een excellent voorbeeld van 'oude' fotojournalistiek en past met zijn fraaie zwart wit beelden naadloos in de traditie van geëngageerde documentaire fotografie. Onzin om dit werk te presenteren als illustratie van een 'onverwachte renaissance'. Waarom wordt er geen aandacht besteed aan Via PanAm, het project waar Van Lohuizen nu aan werkt? Dat laat goed zien hoe een fotojournalist vandaag de dag 'nieuwe strategieën en technieken' onderzoekt, inclusief app's voor de iPad! 

Uit de serie Diamond Matters (foto Kadir van Lohuizen)

Motto

Als ik thuis de brochure die het Foam bij de expositie heeft gemaakt doorkijk, valt m'n oog op het motto op de eerste pagina. Het is een citaat uit een tekst uit 1999 van de Amerikaanse fotograaf Allan Sekula, een van de deelnemers aan de expositie: "The rule of thumb for this sort of anti-photojournalism: no flash, no telephoto zoom lens, no gas mask, no auti-focus, no press pass and no pressure te grab at all costs the one defining image of dramatic violence."

Nu valt het kwartje. Het gaat bij deze tentoonstelling dus helemaal niet om het signaleren van 'een opmerkelijke en uiterst onverwachte renaissance' van de fotojournalistiek. Dat heeft de PR-afdeling van het Foam ervan gemaakt. [Komt dat zien: RECENT, NIEUW, RADICAAL, PRIKKELEND!] Onzin, Antiphotojournalism is gewoon een kritische tegenhanger van World Press Photo en laat zien dat er al decennialang fotografen rondlopen die er niets voor voelen hun leven te riskeren voor een sensationele prent op de voorpagina, maar juist op zoek gaan naar de achterkant van het nieuws en daar op een ongebruikelijke manier verslag van doen.

Ik ga nog een keer kijken. En dan niet met de verwachting dat ik ooggetuige zal zijn van de wonderbaarlijke herrijzenis van de fotojournalistiek, maar wel om te zien hoe eigenzinnige fotojournalisten te werk gaan. Fotografen die niet verslaafd zijn aan de waanzin van de dag, voor wie de voorpagina niet het hoogst haalbare is en die maling hebben aan het circus van World Press Photo.

Wel jammer dat ik dan weer tegen dat fotobehang aan moet lijken.

Champs Elysées (foto Sietse Postma)